Yalı ve Yalı Dairesi Nedir? Göz Kamaştıran 10 İstanbul Yalısı
Yalı Nedir?
Yunanca kökenli olan “yalı” kelimesi, sahil kesimlerinde denize sıfır olarak inşa edilen iki veya üç katlı yapıları ifade eder. Türk mimarisinin en önemli örnekleri arasında yer alan yalılar, Osmanlı Devleti döneminde İstanbul Boğazı’nın her iki yakasına da inşa edildi.
Mimarilerine göre farklılık gösteren bu yapılar oturanların sosyal sınıflarına göre de farklılık gösterirdi. Yalıların en önemli mimari özellikleri kıvrımlı merdiven ve cumba, yani zemin katın üzerinde birinci ya da sonraki katlarda dışa taşan kafesli oda bölmesi, kullanımı yer alır. Yalıların birçoğu ise geniş arka bahçelere sahip olacak şekilde inşa edilmiştir. Yalıların bir kısmı denize sıfır olarak inşa edilirken, bir kısmı da konut sahiplerince mekân kazanmak için denizin üzerine yapılan toprak dolgulara inşa edilmiştir. Bazı yalılar ahşap olarak yapıldığı için, deprem ve yangın gibi doğal afetlere dayanamamış, bu sebeple de günümüze kadar ulaşamamıştır. Günümüzde varlığını sürdüren ve eski hallerini koruyan yalılar ise hem İstanbul şehrinin hem de Türkiye’nin en pahalı taşınmazları arasında yer alır. Bu değerli yalılar arasında Esma Sultan Yalısı, Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa Yalısı, Said Halim Paşa Yalısı, Hasip Paşa Yalısı, Nuri Paşa Yalısı, Halil Paşa Yalısı yer alır.
Yalı Dairesi Nedir?
Yalı pozisyonunda, sahil kesimlerinde, denize sıfır inşa edilen apartman dairelerine ise “yalı dairesi” denir.
Yalı dairelerini yalılardan ayıran en büyük özellik tatbikî de yalı dairesinin bir apartman dairesi olmasıdır. Denize ve sahile yakınlığı ile yalıları aratmayan yalı daireleri, İstanbul şehrinin muhteşem manzarası ile sahiplerini büyülüyor. İstanbul’da yalı dairelerine çoğunlukla Anadolu yakasında, Kadıköy sahili ve Caddebostan sahilinde, Avrupa Yakası’nda ise Sarıyer sahilinde rastlamak mümkün.
Göz Kamaştıran 10 İstanbul Yalısı ve Hikayesi
İstanbul şehrini süsleyen muhteşem güzellikle olan yalılar, benzersiz mimarileri ile de tarihi eser değerindedir. Meraklıları için işte İstanbul Yalıları ve hikayeleri:
Esma Sultan Yalısı: Sultan I. Abdülhamid’in kızı, Esma Sultan için yapılan bu yalı önce okul, sonra tütün deposu olarak kullanılmış. Kömür deposu olarak da kullanılan yalı 1975’teki yangınla beraber harabeye dönmüştür. 1990’larda The Marmara grubu, yalıdan kalan dört duvarı eski haline getirmek içini onardı ve günümüzde sosyal toplantılar, özellikle sosyete düğünleri için kullanılıyor.
Emine Valide Paşa Yalısı: Boğaziçi’nin en büyük yalılarından biri olan Emine Valide Paşa Yalısı, bir sahil saray olma özelliği ile ön planda. Prenses Emine Hanım, İstanbul’da “Valide Paşa” olarak bilinen ve paşa unvanını alan tek kadındı. 48 odalı yalının rıhtımı 76 metre uzunluğunda olması yalının en ilginç özellikleri arasında.
Mısırlı Yusuf Ziya Paşa Yalısı: “Perili Köşk” olarak da bilinen bu yalının sahibi, gemileriyle İtalya’dan Osmanlı’ya ticaret yapan, dönemin önemli tüccarlarından Yusuf Ziya Paşa’ydı. Rumeli Hisarı’ndaki bu köşkün inşasına 1910 yılında başlandı. 1914 yılında 1. Dünya Savaşı sebebiyle inşaat çalışmaları yarım kaldı. O esnada paşanın ticaret gemilerinden ikisi batınca Paşa maddi sıkıntıya düştü, ve yalı tamamlanamadı. İkinci ve üçüncü katları boş kalan bina, “Perili Köşk” diye adlandırılmaya başlandı. 1926’da Mısır’da vefat eden Yusuf Ziya Paşa’nın vasiyeti üzerine köşk kulesinin en üst katındaki taşlar Mısır’a taşınarak Yusuf Ziya Paşa’nın mezarı inşa edildi. 1933 yılına kadar Paşa’nın ailesi bu köşkte oturdu. Bu tarihte Basri Erdoğan tarafından satın alınan köşkte restorasyon çalışmalarına başlandı. Ancak Anıtlar Kurulu’nun kararıyla köşkün kullanılamaz durumda olduğu açıklanınca ilk hali temel alınarak yeniden inşa edildi. 2002 yılında ise bir holding tarafından 25 yıllığına kiralanan köşkün dış görünüşü muhafaza edilerek içi tamamen değiştiridi. Modern bir şekilde onarılıp, dekore edildi.
Afif Paşa Yalısı: Yeniköy sahiline Boğaz’dan bakıldığında soldan 6. sırada bulunan Afif Paşa Yalısı, İstanbul Boğazı’nın en pahalı ikinci yalısıdır. Yalı, aynı zamanda Müjde Ar’ın başrolde oynadığı Aşk-ı Memnu’nun çekimlerine de ev sahipliği yapmıştır.
Said Halim Paşa Yalısı: Said Halim Paşa Yalısı, bahçesindeki yer alan iki aslan heykelinden dolayı “Aslanlı Yalı” olarak da adlandırılır. Bir dönem kumarhane olarak kullanılan yalıya sadece yabancılar girebiliyordu. Ayrıca Suudi Arabistan Kralı Faysal da yalıda kiracı olarak kalmıştır.
Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı: Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nün ayaklarının dibindeki kırmızı yalı, Boğaziçi’nin en gözde yalılarından birisiydi. İlk sahibi Osmanlı’nın son hekimbaşısı Salih Efendi’dir. Boğaz’ın ilk sahibinden beri aile değiştirmeyen nadir yalılarından birisiydi. Ne yazık ki, 7 Nisan 2018’de bir yük gemisinin çarpması sonucu ağır hasar gördü.
Ahmet Mithad Efendi Yalısı: 1887’de Beykoz Yalıköy’de satın aldığı yalıyı yıktırıp yerine, üç katlı ahşap yalıyı inşa ettiren yazar Ahmet Mithad, hayatının son yirmi iki yılını burada geçirmiş. Ölümünden sonra birçok kez el değiştirmiş ve1991’de yıkılıp yeniden yapılmıştır. Günümüzde ayrı ayrı yalı daireleri olarak kullanılmaktadır.
Yılanlı Yalı: Bebek’ten Rumeli Hisarı’na doğru gidince karşınıza çıkacak 18. yy mimarisini yansıtan Yılanlı Yalı’nın hikayesi gerçekten çok ilginç. Sultan II. Mahmud bir Boğaz gezisi sırasında yalıyı çok beğenerek satın almak istemiş ve Musahip Said Efendi’ye yalının sahibini sormuş. Yalıyı kendi isteyen Musahip Said Efendi, bu yalı yılan kayalıklarının üzerine yapıldığından dolayı sürekli yılan çıkıyormuş diye yalan söyleyerek padişahı vazgeçirmiş. Bu yalandan ötürü adı “Yılanlı Yalı” olarak kalan yalıya kendisi de sahip olamamış. Sultan III. Selim zamanında inşa edilmiş olan bu yalı 1964’teki bir yangınla tamamen yanmış. 1989’da Bursalı bir sanayici tarafından satın alınan yalının bir kısmı aslına uygun olarak restore edilse de, diğer kısmı beton bir apartman halinde.
Nuri Paşa Yalısı: Abdülhamid’in subaylarından Nuri Paşa tarafından 1895’lerde yaptırıldığı tahmin edilen bu yalıda uzun yıllar Rahmi Koç yaşadı. Boğaziçi yalılarından farklı olarak balkona sahiptir ve art nouveau üslupta inşa edilmiştir. Rahmi Koç Kont Ostrorog Yalısı’na taşındıktan sonra yalıyı oğlu Ali Koç’a bırakmıştır.
Kandilli Kont Ostrorog Yalısı: Üsküdar Kandilli Göksu Caddesi’nde bulunan bu yalı 1850’lerde Adliye Nazırı Server Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’na İslam hukuku konusunda danışmanlık yapan Leon Ostrorog, 1904’te yalıyı satın almıştır. Galata bankerlerinden Lorando’ların kızı Jeanne ile evlenen kontun misafirleri arasında ünlü Pierre Loti de olduğu söyleniyor.
Diğer blog yazılarımızı incelemek için Emlaksat Blog‘a bakabilirsiniz!
